VDL-topman Willem van der Leegte pleit voor dialoog
Willem van der Leegte is alweer acht jaar CEO van VDL Groep. Hij heeft een hekel aan het woord baas, maar hij is vereerd met zijn uitverkiezing tot regionaal topman 2024. Willem spreekt echter van een teamprestatie, zowel binnen het bedrijf als binnen Brainport, met dank aan zijn vader die het pad effende. De familie is belangrijk, vooral de rol van zijn moeder binnen VDL is misschien nogal eens onterecht onderschat. „Kwesties werden thuis besproken.”
Tekst: Hans Matheeuwsen | Foto’s: Patrick Meis
Eigenlijk had ie net zo lief op de tweede plek blijven staan, opent Willem van der Leegte het gesprek naar aanleiding van zijn uitverkiezing. Hij voelt zich comfortabel tussen de collega’s die Brainport vorm geven. Wat voor hem telt, is dat hij zijn vader Wim volgt, én zijn opa Pieter (sr.) die in 1953 de basis legde voor VDL. Het Eindhovense familiebedrijf groeide uit tot een multinational bestaande uit een conglomeraat van meer dan honderd (high tech maak-)bedrijven met ongeveer veertienduizend werknemers en een jaaromzet van zes miljard euro in 2023.
Zus Jennifer en broer Pieter zijn eveneens lid van de hoofddirectie. „Allereerst is het een bijzondere eer om in de voetsporen van ons pa te mogen treden”, reageert Willem. „Meer nog om hier te mogen zitten”, wijst hij op zijn bureau en de stoel waarop Wim vijftig jaar zat. „Met corona, de oorlog in Oekraïne, de cyber-aanval op VDL, de energiecrisis en het overlijden van ons pa hebben we hectische jaren gehad. Die acht jaar zijn omgevlogen. We zijn gewend crises te lijf te gaan.” Wim van der Leegte overleed onverwacht op 19 november 2023.
Op de eerste dag van zijn opvolging gaf Wim zijn oudste zoon een voorzittershamer. Willem pakt de hamer uit een grote kast in zijn werkkamer: „Met de woorden: ‘Ik overhandig je deze hamer als symbool van kracht. Gelukkig heb ik hem nooit hoeven te gebruiken. Ik wens jou hetzelfde toe’. De echte kracht zit niet in het symbool maar in het niet hoeven te gebruiken. Die hamer is belangrijk voor mij: wij hebben het bedrijf mógen overnemen. Met een bijzondere verantwoordelijkheid omdat we dagelijks leiding geven aan ongeveer veertienduizend collega’s die het hart vormen van ons bedrijf. Samen proberen wij de wereld elke dag een stukje beter te maken.”
De afbouw van VDL Nedcar is mij niet in de kouwe kleren gaan zitten
Radertje
Willem heeft echter geen nacht minder geslapen om alle ontwikkelingen, zegt hij: „Ik blijf altijd wel rustig. Je kunt beter goed slapen om de volgende dag fit op te staan. Alleen de afbouw van VDL Nedcar is mij niet in de kouwe kleren gaan zitten. Je voelt toch de zorgplicht ten opzichte van onze mensen en hun gezinnen, terwijl je geen klant meer hebt. Dan moet je een besluit nemen dat voor VDL logisch is maar voor de mensen niet fijn. Terwijl VDL Nedcar net was uitgeroepen tot de beste autofabriek van Europa! Ik ben heel blij om te horen dat ongeveer 85 procent van onze voormalige collega’s weer een baan heeft.”
Als bestuursvoorzitter is hij toch de baas die knopen doorhakt. „Ik vind baas een moeilijk woord. Dat duidt op hiërarchie. Als eindverantwoordelijke neem ik uiteindelijk het besluit, dat drukt op mijn schouders. De verantwoordelijkheid voor het bedrijf is breder weggelegd. Het succes hangt af van de betrokkenheid van anderen bij jou, en jouw besluit. Zo stimuleer je ondernemerschap. Ik ben maar een radertje in het geheel. Ik wil geen baas zijn. De lijnen zijn kort, we doen het samen: kracht door samenwerking.”
Natuurlijk is leiderschap noodzakelijk, vervolgt Willem. Hij somt zo tien kwaliteiten op. „Ik vind het heel moeilijk om van mezelf te zeggen of ik een goede leider ben; iedereen is nodig. Iedereen moet meedoen. Dat is ook het succes van Brainport. Als mensen afhaken dan krijgen wij daar vroeger of later problemen door. Het succes kan worden gecontinueerd als iedereen kan meeprofiteren, en niet alleen een bepaalde groep. Daarom zijn wij mede-initiatiefnemer van Brainport voor Elkaar. En hebben we mee voorloper Partnerfonds Brainport Eindhoven opgericht. Zodat mensen die het in deze succesvolle regio minder hebben ook daadwerkelijk worden geholpen. We hebben onze leidinggevenden getraind om signalen te herkennen op de werkvloer. Daardoor is het aantal collega’s in de schuldsanering met de helft afgenomen.”
Gesprek
Willems betrokkenheid is oprecht warm, maar toch lijkt hij in een comfortabele positie te zitten als lid van een familie die op de rand staat van de Top 10 van rijkste Nederlanders, volgens zakenblad Quote. Hij zucht eens diep en pakt het laatste jaarverslag van VDL erbij. „Blijkbaar is het belangrijk om mensen te waarderen naar hun vermogen”, begint hij. „Dit is de balans. Het vermogen van het bedrijf is 3,6 miljard. Dat zit allemaal in voorzieningen: panden, machines, leningen, vorderingen, voorraad. Wij hebben het bedrijf gekregen van ons pa en ons ma en ons doel is om het weer iets beter, gezonder en veiliger naar de volgende generatie te brengen. Dan hebben wij het goed gedaan. Dit soort lijstjes zijn totaal niet relevant.”
Het is allemaal beeldvorming en buitenwereld, de bestuursvoorzitter vindt het belangrijker om te weten wat er echt leeft in de samenleving. „In de afgelopen dertig, veertig jaar is er nog nooit zo’n goede inkomensgelijkheid geweest. En in absolute zin nog nooit zo weinig armoede. We hebben nooit eerder zoveel welvaart gekend. Wat niet wegneemt dat wij ons zullen blijven inspannen om problemen mee op te lossen. Denk aan de woningbouw. Er moeten in Nederland een miljoen woningen worden gebouwd. We moeten dat regelen. Hetzelfde geldt voor de energie, niet opgelost. De infrastructuur, idem. Dan gaan we bezuinigen op onderwijs: dat is het veroorzaken van problemen over tien, twintig, dertig jaar. Alles begint met onderwijs. We worden niet in gelijke omstandigheden geboren maar met onderwijs kun je wel het verschil tussen mensen verkleinen.
Zorg is een probleem. Vijftig procent van de capaciteit wordt in beslag genomen door bureaucratie, alleen om aansprakelijkheid te regelen. Mensen slapen op straat. Dat kan toch eigenlijk niet in een welvarend land als Nederland? Ik wil niet op de stoel van de politiek gaan zitten, ik praat liever over VDL, maar mensen haken af, terwijl het van belang is om met elkaar in gesprek te blijven, en te luisteren in plaats van tegenover elkaar te gaan staan. Als bij ons vroeger in het voetbalelftal iemand afwijkend gedrag vertoonde, spraken wij hem daarop aan. Doe normaal! Zo stuurden we elkaar bij.”
Waarheid
„Wij knokken voor onze welvaart”, vervolgt Willem, „ook binnen Brainport, door mensen een goed inkomen te bieden. Wij willen iedereen onderdeel laten zijn van de VDL-familie. Zonder mensen doen wij helemaal niks, zijn onze fabrieken leeg en staan de machines stil. Onze mensen maken het verschil. Het succes van je bedrijf is het succes van Brainport en omgekeerd. Dat snappen wij en dat is belangrijk. Als ik met ASML in gesprek wil, zit ik morgen daar. Door onze jarenlange relatie vertrouwen wij elkaar blindelings. Als we wat doen, doen we dat om elkaar te versterken.
We hebben belangrijke clubjes in de regio. Ik hou niet zo van dat woord maar de leden van de Eindhovensche Fabrikantenkring weten dat ze niet alleen maar voor het individuele belang moeten gaan. Het gaat ook om het collectief. De formule van Brainport klopt, omdat het vertrouwen met elkaar meegroeit. De triple helix, de samenwerking tussen overheid, onderwijs en industrie, speelt een belangrijke rol. We zouden als industrie nooit zo’n groei doormaken zonder de andere twee. Je hebt elkaar keihard nodig. Daarbij is het belangrijk dat we steun krijgen uit Den Bosch en Den Haag.”
Mijn vader had zoveel wijsheden. Ik deelde alles met ons pa. Hij kwam elke dag hier.
Waarbij ieder zijn rol speelt en neemt, stelt Willem. „De een is politicus; ik ben ondernemer. De politiek, dat zou ik niks voor mij zijn. Ons devies is: ‘Hij die snel beslist en af en toe iets mist, brengt meer geld in de kist dan de perfectionist die de aansluiting mist’. Kansen zien en ze heel snel pakken, want anders is iemand anders je voor. Onze cultuur is: eerlijkheid, korte lijnen, snelle communicatie. Een snel besluit kan als de gevolgen financieel minder groot zijn. Als de impact van een discutabel besluit groot is, moet je daarover goed nadenken. En altijd de waarheid vertellen, heb ik geleerd van ons pa. Hij zei dat als je liegt je verschrikkelijk intelligent moet zijn om alle leugens te kunnen onthouden.”
Mensenmens
Wim loopt als een rode draad door het gesprek heen. Dat is niet verwonderlijk. Op het moment van het gesprek is het bijna een jaar geleden dat hij overleed. Het gemis is groot, zegt Willem. „Hij was de enige persoon die echt begreep hoe deze stoel functioneert. Hij had zoveel wijsheden. Ik deelde alles met ons pa. Hij kwam elke dag hier. Het eerste wat hij deed was een knuffel geven en zeggen ‘I love you’. Dan vroeg ie: ‘Heb je nog iets?’ Een uur later ging hij weer. De volgende dag hetzelfde ritueel. Hij overleed plotseling. Wat had ik nou nog tegen hem moeten zeggen? Ik heb twintig jaar lang met ons pa samengewerkt waarvan zeker tien jaar intensief, elke dag. Welke zoon kan dat nou zeggen?
Een paar weken voor zijn overlijden zijn we met z’n allen naar Frankrijk geweest. Hij was 76 en ik vroeg hem wat hij eigenlijk nog wilde doen. Hij was een mensenmens. In coronatijd was hij gewoon ongelukkig. Ik stelde een bucketlist voor. Als wijnliefhebber wilde hij wel naar Château Mouton Rothschild. Wij naar Bordeaux samen, met Jennifer en Pieter. Tijdens het laatste etentje vroeg ik wat hij ervan vond. Ik zal het je eerlijk zeggen, zei hij: dat wijnhuis vond ik niet zo bijzonder. Dat is wel jammer, antwoordde ik. Nee hoor, zei hij, ik heb verschrikkelijk genoten. Waarvan, vroeg ik. Dat wij samen waren, antwoordde hij. Dat was veel belangrijker voor hem.”
Warm bad
„Ons pap was gewoon een fijne mens”, gaat Willem verder. „Mensen zeggen wel eens dat ik op hem lijk. Een groter compliment kun je mij niet geven, als iemand je vergelijkt met je vader, die je hoog hebt zitten. Al ben ik natuurlijk een product van twee ouders. Ik vind het moeilijk om over mezelf te praten. Daar zit toch niemand op te wachten? Het gaat om VDL. Dat heb ik van mijn moeder. Zij is heel zorgzaam. Het succes van ons pa had veel te maken met haar rol als partner. Zij was op de achtergrond, ons pa was de ondernemer maar dat had hij nooit zonder haar gekund. Zij was ook zijn adviseur, dat wordt onderschat. Kwesties werden thuis besproken. Ons ma is een heel verstandig mens. Ze was ook commissaris bij het bedrijf. Heeft net afscheid genomen als voorzitter van VDL Foundation. Ze is altijd heel betrokken bij het bedrijf. Ze liep ons pa niet in de weg en andersom ook niet. Trouwens, dat was toch niet gelukt. Na zijn pensionering stond hij op maandag weer hier binnen terwijl hij er niet zou zijn. Hij zei ja, ons mam heeft mij gestuurd. Ons ma is belangrijk geweest voor het succes. Op een goede manier afremmen, versnellen, geborgenheid en bescherming biedend. Thuiskomen was voor ons pa altijd thuiskomen in een warm bad. Voor ons ook. De kleine dingen in het leven, die zijn belangrijk.
Natuurlijk ben ik enorm door ons pa beïnvloed. Hij liet iedereen het met elkaar eens worden. Dat is knap. We hebben in België onderdelen van busfabrikant Van Hool overgenomen. Dat zagen we als een kans. Een paar zeiden: niet doen, anderen vonden van wel. Totdat ons Jen mijn hand pakte en zei ‘dit zit goed’. Ik zei hoezo? ‘Had ons pa ook gedaan. Tegen de stroom in, maar je zit goed’. Wij zijn toch meer ondernemer dan bestuurder. Het kan nooit overal goed gaan, en nooit overal slecht. Neem VDL Nedcar. We geven niet op, we gaan door om te kijken wat we in de toekomst kunnen gaan doen. Het zou mooi zijn als we dat nieuw leven in kunnen blazen, en opnieuw de werkgelegenheid kunnen laten groeien. Soms moet je een stapje terugzetten maar wij blijven altijd positief.”