Eindhoven-kenners Jos en Bauke Hüsken
Veel mensen dromen ervan, de hele dag doen wat je graag doet. Voor cultuurhistorici Jos en Bauke Hüsken werd die droom werkelijkheid. Ze kennen Eindhoven op hun duimpje. Wat boven de grond staat heeft geen geheimen, wat daaronder ligt ook niet. Vader en zoon halen zogezegd ‘de onderste steen boven’.
Tekst: Marjolijn Sengers | Foto’s: Kees Martens/DCI Media, Laurens Mulkens
We gooien maar meteen de knuppel in het hoenderhok. Eindhoven is een saaie stad met grotendeels naoorlogse, onaantrekkelijke gebouwen waaraan in historisch opzicht weinig te beleven valt. De heren Hüsken vallen bijna van hun stoel. Eindhoven saai? Het is juist een hele levendige stad met veel variatie, waar wat te beleven valt. „Weet je welke stad saai is? Amsterdam! Niets dan zeventiende-eeuwse huizen op een rijtje, vol met toeristen die door de straten sjouwen langs zogenaamde bezienswaardigheden. Eindhoven heeft zich aan ons als cultuurhistorici geopenbaard als een stad die zich vanaf 1200 heeft ontwikkeld tot een creatieve gemeenschap. Dat was de stad toen, en dat is ze nog steeds. Wat er is gebouwd is daar een afspiegeling van.”
Jos en Bauke Hüsken van Cultuurhistorisch Bureau Hüsken & Zoon kunnen het weten. Ze doen al een kleine twintig jaar cultuur- en bouwhistorisch onderzoek in Eindhoven en wijde omgeving. Om precies te zijn maken ze ‘Beschrijvingen en waardestellingen van monumentale en of cultuurhistorisch waardevolle objecten’. En om nog preciezer te zijn: ze doen cultuurhistorisch, bouwhistorisch, kadastraal en archiefonderzoek, ze geven lezingen en begeleiden historische stadswandelingen. Ook maken ze fotoreportages van gebouwen en landschappen. En of hij al niet genoeg te doen heeft, houdt Bauke er nog een winkeltje op na in boeken, prenten en plattegronden van Eindhoven.
Van hobby naar werk
Opdrachtgevers van al deze gespecialiseerde activiteiten zijn gemeenten, bedrijven, architecten, projectontwikkelaars en particulieren. De zaken gaan goed. Er is veel belangstelling voor de geschiedenis van de panden in deze regio. Tot juli zit de agenda vol. Jos en Bauke houden intens van hun vak. „Hoe mooi is het”, glundert Bauke, „als je van je hobby je werk kunt maken!”
Zowel Jos als Bauke deden de eerste helft van hun leven iets anders. Jos (77) komt uit een onderwijzersfamilie in het Twentse Wierden en rolde bijna automatisch het leraarsvak in. Maar het bleek niets voor hem en na twee jaar maakte hij de overstap naar het bankwezen. Na met vervroegd pensioen te zijn gegaan wegens een reorganisatie stortte hij zich op zijn echte liefde: geschiedenis. Bauke (51) deed een toeristische opleiding en werd daarna opgeleid tot bibliothecaris en archivaris, maar koos uiteindelijk – min of meer gelijktijdig met zijn vader – ook voor zijn passie: cultuur- en bouwhistorie.
Elkaar de waarheid zeggen
Vader en zoon. Werkt dat wel? Geen ergernissen die je nou eenmaal hebt onder naaste familieleden, geen rivaliteit, geen na-ijver of wat voor menselijks dan ook? Nee, zeggen beiden, daar doen we niet aan. „Nou ja, Bauke is een Pietje precies in alles wat hij doet”, zegt Jos, „ik denk wel eens: zó precies hoeft nou ook weer niet. Hij valt bijvoorbeeld over elke komma in een tekst, maar tegelijkertijd is die nauwkeurigheid ook een sterke kant van hem.” Andersom benijdt Bauke Jos om zijn koelbloedigheid waarvan hij ook wel eens denkt ‘pas nou op’. Ze kunnen tegen kritiek en zeggen elkaar de waarheid indien nodig en ze kennen elkaar natuurlijk door en door. De optelsom is dat ze elkaar naadloos aanvullen
Gebruiksaanwijzing
Gebruiksaanwijzingen hebben ze wel. Vooral Bauke. Hij heeft autisme. Hij doet daar niet moeilijk over. Aan de muur van zijn appartement – met grote, fraaie schilderijen van historisch Eindhoven waarop onder meer het in 1967 afgebroken stadhuis aan de Rechtestraat te zien is – hangt een bordje Proud to be aut! „Het heeft lang geduurd voordat ik erachter kwam dat ik autistisch ben, maar vanaf het moment dat ik dat weet is er veel op z’n plek gevallen. Je merkt het niet aan mij. Ik vind contact met mensen leuk en dat gaat me ook goed af, maar ik heb een strakke grens en die heb ik leren bewaken.”
„Jos beaamt wat Bauke zegt: „Bauke is twee keer vastgelopen in een studie, met name in de stageperiodes. Als kind had hij al wel zijn eigenaardigheden. Als vader en als opvoeder heb ik lang gedacht ‘kom op jongen, doorzetten’, maar ik weet inmiddels dat dit voor Bauke zo niet werkt. Ik moet me in een aantal opzichten voegen naar hem en dat doe ik want binnen de uren dat Bauke actief is, functioneert hij uitstekend.” Bauke gaat elke avond om acht uur naar bed en slaapt dan de klok rond. „Als ik dat niet doe, loop ik vast. Ik spreek ’s avonds dan ook nooit iets af. Ik werk hard en graag, maar als ik teveel prikkels krijg móet ik stoppen.” Jos kijkt tijdens dit betoog naar Bauke met vaderlijke genegenheid. „Niet alleen voor Bauke was de diagnose autisme een bevrijding, voor mij ook.”
“Ik werk hard en graag, maar als ik teveel prikkels krijg móet ik stoppen”
Archeologisch onderzoek
Vader en zoon deden voordat Hüsken & Zoon een feit werd ook samen archeologisch onderzoek. „Onder leiding van stadsarcheoloog Nico Arts grond afgraven op zoek naar sporen van eerdere bewoning en tekenen van vroeger leven, was razend spannend. Graven is trouwens geen goed woord, archeologen schaven de grond af met een platte schep, om zo weinig mogelijk te beschadigen. En dan iets vinden! Zoals scherven van een geglazuurde majolica schaal uit ca 1625 tijdens de opgravingen in 1990 aan de Vestdijk bij Villa Ravensdonk, waarvan op één stukje na weer een geheel kon worden gemaakt. Maar het komt ook voor dat we na een dag graven niks vinden.”
Zijn eigenaren blij als hun pand een monumentale status krijgt? „Niet altijd. Die status geeft beperkingen. Om de monumentale waarden te behouden vraagt een gebouw het nodige onderhoud, zijn er strengere regels wat betreft verbouwen of restaureren en kunnen vergunningstrajecten langer duren. Gelukkig zijn er nog eigenaren die de historische waarde van de oude constructies inzien en ons zelf benaderen om eens te komen kijken; die zelfs delen daarvan zichtbaar maken zodat anderen er ook van kunnen genieten. Bij meerdere projecten hebben we overigens hulp gekregen van onze vriend en gerenommeerd bouwhistoricus Jan van der Hoeve uit Utrecht”, willen Jos en Bauke graag vermelden.
Stratum
„In café Altstadt aan Stratumseind 71 ontdekten we een 16e-eeuwse zijgevel. Enkele muurdelen zijn achter glas zichtbaar gemaakt. Stratumseind 14, vroeger café ’t Lempke, bevat met de in de 17e eeuw dichtgemetselde vakwerkwand uit de 14e of 15e eeuw vermoedelijk het oudst gebouwde fragment van Eindhoven. Dankzij onze inspanningen heeft de eigenaar de wand behouden en achter een glaswand geplaatst. Project Rechtestraat 51, waar nu Bakkertje Bol zit, is vergelijkbaar. Ook daar hebben we een mogelijk 15e- of 16-eeuwse oude vakwerkwand aangetroffen met vitselstek, een raster van gevlochten twijgjes en leem. Ook deze wand is behouden en in zicht gebracht.
Tongelre
„Aan de Zeggenweg in Tongelre staat een 16e of 17e-eeuwse boerderij met een hallenhuisconstructie met gebinten waarop gekraste en gezaagde telmerken voorkomen. Telmerken werden op de bouwplaats door de timmerman aangebracht op de houten balken zodat hij kon zien welke delen bij elkaar hoorden. Gelukkig had de eigenaar alle moderne ‘troep’ uit de jaren ’70 al verwijderd en konden we mooi alle historische bouwsporen zien.
Kanaalzone
„Het NRE-terrein was het domein van de Nutsbedrijven met de gasfabriek uit 1899 en diverse soorten monumentale fabrieksgebouwen uit de periode 1899-1952. We zijn er trots op dat onze waardering mede heeft geleid tot de herontwikkeling van het terrein. In gesprek met de architecten konden we aangeven wat naar onze mening belangrijk was om te behouden en te herontwikkelen en wat niet.
