Wie het ruime atelier van Harry Verhoeven in Eersel binnenloopt kijkt zijn ogen uit. Overal staan beelden, hangen doeken en staat materiaal waarmee en waaraan gewerkt wordt. Kleur, vorm, uitheemse kunst, kunst van de lage landen, oud, tijdloos en van deze tijd vangen de blik. Gereedschap en losse onderdelen als planken, latjes, schroefjes en dopjes liggen ogenschijnlijk ongeordend op diverse werkbanken. Ogenschijnlijk, Harry Verhoeven weet precies wat hij wáár moet zoeken. „Hier ligt geen rommel, hier liggen ideeën!” Waarom praten als er zoveel te zien is? Tja, praat maar eens niet met Harry Verhoeven, de eigenaar van het atelier, die op zijn allereerste lagere schoolrapport van de fraters al de opmerking kreeg ‘hij praat wel veel’!
Tekst: Marjolein Sengers | Foto’s: Kees Martens/DCI Media
Hij is nu drieënzeventig en het associëren, het hardop denken, het herinneren en het delen gaat door. Hij kan niet anders. ‘Overdracht’ is het thema waaraan we het gesprek ophangen, besluiten we samen, want overdragen is wat hij zijn leven lang al doet. Als onderwijsman én als kunstenaar. „Ik creëer in de eerste plaats iets dat ik zelf wil maken, maar het is fijn om het anderen te laten zien en er over te vertellen. Iets scheppen is voor mij puur geluk. Ik voel me bevoorrecht dat ik dat kan en ik ben er dankbaar voor. Het is een verslaving, maar het is ook zingeving. Het is mijn manier van bidden. Ik zou niet weten hoe ik mezelf en alles wat er in mijn hoofd en hart omgaat anders zou moeten uitdrukken dan via mijn werk.”
Iconen
Harry Verhoeven is een artistieke alleskunner met een eindeloze creativiteit en een niet te stelpen hoeveelheid energie. Zijn werk is zijn reactie op wie hij is, wat hij heeft meegemaakt en op de veranderende tijden. Hij is onder meer bekend als maker van grote bronzen en cortenstalen beelden. Hij is ook oprichter van het *techniekHuys in Veldhoven (nu onder meer opleidingscentrum van Summa College, red.), de laatste jaren is hij druk met zijn wandassemblages, die hij vorig jaar met veel succes in de Sint Jan in Den Bosch exposeerde. „Al mijn werk ligt mij na aan het hart, maar mijn iconen – dat woord spreekt mij meer aan dan wandassemblages – misschien wel het meest. Het zijn houten panelen waarop ik met diverse materialen zowel mijn eigen leven laat passeren en tijdsbeelden weergeef, als de ambachten die ik heb geleerd toepas.”
Grafmonument
Over de in Goirle geboren, in Bergeijk gesettelde en momenteel in Dommelen wonende Harry Verhoeven kun je boeken volschrijven. En dat is ook gedaan, getuige prachtige uitgaves als ‘De kunst van het kijken en maken’ en ‘De verwondering van het maken’, maar we zoomen in op zijn iconen. Wie goed kijkt leest daar zijn leven aan af, zoals een goed luisteraar Beethovens leven hoort langskomen in de intimiteit van zijn strijkkwartetten. „Zeven jaar geleden overleed onze dochter Nadieh. Net als haar zusje Saskia, die haar al in de dood was voorgegaan, leed ze aan PCH2, een aandoening waarbij de kleine hersenen vanaf de geboorte ernstig onderontwikkeld zijn. Voor de tweede keer maakte ik een grafmonument met alles wat daarbij hoort voor ons kind. Het stalen kruis dat ik in haar kistdeksel heb gelegd heb ik kort daarna nog eens gemaakt, ik vond de vorm zo mooi. Dat heb ik uitgevoerd in mijn eerste van de inmiddels vijfenvijftig iconen.” In de subtiliteit van de vrij strak vormgegeven iconen – „Met een icoon doe je niet zomaar wat” – komt naast vakmanschap, materiaalkennis en creativiteit ook de filosofie van Verhoeven tot uitdrukking, een filosofie die zijn wortels vindt in zijn katholieke opvoeding.
‘Kunst is in het leven een basisvoorwaarde, net als eten, drinken en een kachel als het koud is. We hoeven niet allemaal kunstenaar te worden’
Communiebanken
„Ik vind het jammer dat de kerk, misschien beter: het geloof, in onze huidige wereld nog nauwelijks een plek heeft. Er is een hoop afgebroken in de afgelopen decennia, maar wat is ervoor in de plaats gekomen? Hoe vormen mensen nu een geweten, aan wie of wat leggen ze verantwoording af? Tot wie of wat wenden ze zich nu als ze het moeilijk hebben, waar horen ze nu nog bij? Met het verdwijnen van de kerk is er ook houvast verdwenen. Ook ík heb de kerk in praktiserende zin losgelaten, maar geloof speelt in mijn leven zeker nog een rol. Als kind was ik zwaar onder de indruk van wat er in de mis gebeurde. Ik verstond er niks van, maar het deed me veel. Sinds het tweede Vaticaans Concilie versta ik alles, maar ik vind er niks meer aan. Het mystieke, het niet weten maar wel vermoeden, de schoonheid ter ere van het hogere, het edele vind ik nog steeds prachtig.”
In zijn atelier hangt een oud, geborduurd misgewaad, een kazuifel. Hij wijst ernaar. „Moet je eens kijken met hoeveel vakmanschap die draden zijn aangebracht. Daar zit liefde in, aandacht, respect, dat was niet zomaar iets! Het deed me pijn dat in de jaren zeventig de communiebanken werden opgedoekt. Je kunt ervan vinden wat je wilt, maar ze waren vaak erg mooi en met toewijding gemaakt. En dat je de communie op je knieën ontving, dat is toch ook een uiterste vorm van eerbied? Die vind ik nergens meer. Ik vraag me wel eens af waar mensen nog van onder de indruk zijn.” Geloof en schoonheid zitten voor Verhoeven in hetzelfde hersengebied. „Het is het vermogen om universele waarden te herkennen en die in je leven toe te laten.”
Meester/gezel
Bij Verhoeven zijn vakmanschap en schoonheid nauw met elkaar verbonden. „Inspiratie en een goed idee zijn leuk, maar je maakt pas echt iets goeds als je weet hóe je het moet maken. Ik heb in mijn leven veel geleerd van anderen. Pas toen ik echt wist wat ik deed ben ik zelf les gaan geven en heb ik anderen veel kunnen bijbrengen. Ik ben overtuigd van de waarde van het meester/gezel-systeem. Ik heb geprobeerd dat te implementeren in de opleidingen in het *techniekHuys waar ik leerlingen ook de schoonheid van het maken heb laten ervaren. Je kunt wat stenen op elkaar stapelen en er specie tussen doen, je kunt ook een muur maken die de moeite van het bekijken waard is, die onderdeel is van iets groters en gebouwd is volgens de logica van de natuurwetten. Mijn stelling is: als je een goede muur hebt gemetseld, pis je er niet tegenaan.”
‘Mijn stelling is: als je een goede muur hebt gemetseld, pis je er niet tegenaan’
En zo komen we weer op overdragen. „Weet je, een mens is meer dan alleen zijn verstandelijke vermogens. Er zou voor iedereen gratis kunst- en muziekonderwijs moeten komen. Kunst is in het leven een basisvoorwaarde, net als eten, drinken en een kachel als het koud is. We hoeven niet allemaal kunstenaar te worden, maar wel zouden we allemaal de kans moeten krijgen om andere kanten van onszelf te ontdekken dan louter de cognitieve en de rationele. Daar worden we completere, respectvollere en creatievere mensen van.” Aldus Harry Verhoeven
