60.000 bezoekers per jaar
Tot 2040 wil Eindhoven 40.000 nieuwe woningen bouwen, goed voor 70.000 extra bewoners. We hebben meer scholen nodig, meer (huis)artsen en een betere doorstroming van het verkeer. Hoe dan ook wordt het drukker in de stad. Wil je onthaasten? Scharrel dan eens rond op het erf van de Genneper Hoeve.
Tekst & Foto’s: Martin van Rooij
Struin op een zonnige voorjaarsdag door Gennep, negeer het geruis van het verkeer en je waant je honderd jaar terug in de tijd. Je stiefelt door een prachtig, kleinschalig, agrarisch beekdallandschap, doorsneden door de Dommel en de Tongelreep, waar keuterboeren al eeuwen zwoegen en ploegen om niet van de honger dood te hoeven gaan. Mussen kwetteren, verstopt in de bloeiende meidoornhagen. Een specht hamert een gat in een dode boom.
Wie over het Tongelreeppad richting Genneper Hoeve kuiert, krijgt het idee dat de tijd heeft stilgestaan. Gevolg van slim beleid of kwestie van geluk? Allebei. Toen het stadje Eindhoven in 1920 fuseerde met de omliggende gemeenten Woensel, Tongelre, Stratum, Gestel en Strijp gaf de gemeente de architecten Louis Kooken en Jos Cuypers de opdracht een ontwerp te maken voor ‘Groot-Eindhoven’. In hun ontwerp moest de oude structuur – een kern met vijf omliggende dorpen – herkenbaar blijven. Gennep, de groene wig tussen Gestel en Stratum, bleef daardoor gevrijwaard van grootschalige bebouwing.
Mest is zwart goud voor een biologisch-dynamische boer.
Efteling
Dat dreigde te veranderen in de jaren vijftig. Toen kwam Gennep in beeld als locatie voor een in Brabant te ontwikkelen sprookjespark, een follow-up van de tijdelijke sprookjestuin die in het Stadswandelpark was opgetuigd ter gelegenheid van het zestigjarig jubileum van Philips. Anton Pieck, de geestelijk vader van het Sprookjesbos, was bij die sprookjestuin betrokken. Op Gennep was echter te weinig ruimte. Die was er wél in Kaatsheuvel en dus streek de Efteling daar neer.
In de jaren tachtig vatte de gemeente Eindhoven het plan op voor een ecologische boerderij op Gennep in combinatie met een milieueducatiecentrum. Bij een deel van de Eindhovense bevolking stuitte dat idee op felle tegenstand. De zaak werd uitgevochten tot aan de Raad van State, de gemeente werd in het gelijk gesteld. Na pakweg twintig jaar van plannen maken en een grondige verbouwing namen Age Opdam en Mirjam Matze, door een selectiecommissie verkozen, hun intrek in de boerderij. Age en Mirjam hadden elkaar leren kennen op de Wageningen Universiteit en werkten op een boerderij in Zeewolde (Flevopolder). Ze waren toe aan een volgende stap.
Klein en schraal
En een stap was het zeker. Age: „De grond van de Flevopolder is misschien wel de meest vruchtbare van Europa. Bovendien is er weinig onkruiddruk en de percelen zijn er groot, waardoor je heel efficiënt kunt boeren. Hier in Brabant zijn de percelen klein en is de onkruiddruk groot omdat hier al eeuwenlang landbouw wordt bedreven. En dan is de grond ook nog eens schraal. Dat hier op Gennep ooit zes boeren waren en hun hoofd boven water konden houden is bijna niet voor te stellen. Dat moet een karig bestaan zijn geweest.”
Het stel startte in 2002 met 23 hectare op Gennep. Nu is dat veertig hectare, doordat het gebied een landgoed is geworden en de boerderij ook zeventien hectare natuur op Gennep beheert, wat vooral neerkomt op maaien. Daarnaast beheert de boerderij nog ongeveer honderd hectare buiten Gennep. In de loop der jaren is het bedrijf uitgebreid met een kapschuur, een kas en sinds 2024 een proeflokaal waar geluncht kan worden, uiteraard biologisch-dynamisch en veelal met producten die afkomstig zijn van de hoeve zelf.
Onze melk wordt niet opgehaald om elders te worden verwerkt, maar door mij verwerkt tot kazen
De Genneper Hoeve is zoveel mogelijk een gesloten bedrijf. Dat wil zeggen dat de boerderij het voer dat nodig is voor de kippen, varkens en koeien zoveel mogelijk zelf produceert. Mirjam: „Onze melk wordt niet opgehaald om elders te worden verwerkt, maar door mij verwerkt tot kazen. Verder verkopen we in de winkel onze verse, rauwe melk, net zoals eieren van de eigen kippen en het
ingevroren vlees van onze eigen varkens, runderen en legkippen, als soepkippen. Onze dieren worden elders geslacht.”
Ook alle mest die de boerderij produceert blijft op het bedrijf. Age: „Veel mensen zien mest als een vorm van vervuiling maar mest is in de landbouw onmisbaar, zeker hier op de schrale Brabantse zandgrond, voor de productie van veevoer en groenten. Mest is zwart goud voor een biologisch-dynamische boer. Geloof het of niet maar een bedrijf zoals het onze komt eigenlijk altijd
mest tekort. Maak alle landbouw in Nederland biologisch-dynamisch en het mestprobleem is opgelost.”
Zwaluwen en uilen
Het ecologisch beheer doet Gennep goed. De laatste jaren treft Age op Gennep planten aan die verdwenen leken, zoals de ratelaar en verschillende soorten orchideeën. Mirjam: „Konijnen en fazanten zie je hier niet veel meer, maar dat zou wel eens kunnen komen door de vele loslopende honden en de vossen die hier ook zitten. We horen ze ’s nachts janken en zien ze ook wel eens ’s avonds. En af en toe pakken ze een kip.” Vogelliefhebbers juichten de komst van de boerderij destijds toe omdat zij weten: koeien = mest = insecten = vogels. Age: „Dat klopt. Toen we hier begonnen waren er geen boerenzwaluwen, die je vaak ziet rond boerderijen. Nu wel weer. Ieder jaar komen ze terug, eind maart, begin april. Altijd weer een mooi moment. Verder zitten hier ook bosuilen en kerkuilen, de groene specht en verschillende vleermuizensoorten.”
Maak alle landbouw in Nederland biologisch dynamisch en het mestprobleem is opgelost
Een deel van het werk op de Genneper Hoeve wordt verricht door bewoners van zorginstelling DeSeizoenen, die zorgwoningen heeft op Gennep. Mirjam: „Hun bewoners vinden bij ons passend werk en krijgen daarbij begeleiding van ons. Dat is een win-winsituatie. De bewoners hebben hier een zinvolle en fijne dagbesteding en voor ons zijn het nuttige krachten.”
Op zoek naar opvolgers
Zachtjesaan naderen Age (61) en Mirjam (60) de pensioengerechtigde leeftijd. Ooit zullen ze hun levenswerk, goed voor zo’n 60.000 bezoekers per jaar, moeten loslaten. Mirjam: „We zijn op zoek naar mensen die onze filosofie delen, het bedrijf willen overnemen en een aantal jaren willen meedraaien. Zij er steeds meer in, wij er steeds meer uit.” En dan op zoek naar een appartementje met balkon? Age, lachend: „Zéker niet. Liefst een klein huis met een grote tuin.”
Meet mister Gennep
Als er iemand is die veel weet over (de historie van) Gennep, dan is het Simon van Schooten (1943). Ondanks zijn gevorderde leeftijd laat hij nog bijna dagelijks zijn handen wapperen op de boerderij waar hij als kind jarenlang heeft gewoond. „Ons opa kwam in 1914 vanuit Noordwijkerhout naar Gennep. Hij had een kleinschalig boerenbedrijf dat moest wijken voor de bollenteelt. In een krant had hij gelezen dat in Eindhoven een boerderij te koop was met een eigen melkwijk: een wijk waar je als boer je melk kon verkopen. Dat was essentieel. Woonde je destijds als boer ver weg van je klanten, dan was de melk in de zomer al zuur en in de winter al bevroren voor je op de plek van bestemming was.”
Simons vader nam het bedrijf over, maar het was en bleef een karig bestaan, ondanks een ingrijpende verbouwing van de boerderij in 1950. „Zes jaar later waren alle centen op en verkocht hij de boerderij voor 210.000 gulden aan de gemeente. Hij is toen nog blijven boeren tot 1970. Toen deed hij het laatste vee eruit. Hij kon hij het niet meer bolwerken.”
Gennep is een eeuwenoud cultuurhistorisch en natuurhistorisch monument, vindt Simon. „Een parel! Alleen al in het Nederlandse stroomgebied van de Dommel hebben meer dan dertig watermolens gestaan. Daar zijn er nog maar een handvol van over, waaronder de Genneper watermolen. In dit gebied wordt al eeuwenlang landbouw bedreven. Het ziet er voor een deel nog uit als honderd jaar geleden. Veel mensen willen iets in dit gebied: woningbouw, economische activiteit, feesten. Niet doen! Hou Gennep landelijk! Groen, stilte en de mogelijkheid om te ontspannen zijn onmisbaar in een drukke stad.”
