Nieuwe impuls voor designsector Eindhoven
Nederland ligt zeven jaar achter op het gebied van immersive experiences (IX). Nóg wel. Het voormalige Koelhuis van Campina wordt namelijk getransformeerd tot een IX-podium en een booster van de
design industrie. „IX is een game changer.”
Tekst: Martin van Rooij I Foto’s: Boudewijn Bollmann, Martin van Rooij, Igor Vermeer
Het Evoluon, de Lichttoren, de blobs en de waterbollen van Quist. Stuk voor stuk Eindhovense landmarks. Dat het voormalige Koelhuis van Campina in dit rijtje ontbreekt is niet zo vreemd, ook al is het een gaaf voorbeeld van industriële wederopbouwarchitectuur. Toch kennen de meeste Eindhovenaren de mysterieuze betonnen kolos aan de oostkant van de stad waarschijnlijk niet. Ruim vijftig jaar kwam amper iemand in het gebouw. Maar daar komt verandering in. Krijgt Eindhoven er een nieuw stadsicoon bij?”
Koelkast met vriesvak
Het Koelhuis maakte deel uit van het Campina-complex aan de Kanaaldijk-Zuid, aldus Arnold van de Water. Van de Water houdt zich samen met collega-directeur Marjolein Vlaming namens Concrete Culture bezig met de herbestemming en programmering van het gebouw nadat het is verbouwd tot IX-podium, waarover zo meer. „Campina maakte grote hoeveelheden gepasteuriseerde melk en boter en één bijproduct, dat pas commercieel interessant werd toen Nederlandse huishoudens de beschikking kregen over een koelkast met vriesvak: ijs. Vanaf dat moment groeide de ijsconsumptie exponentieel en kreeg Campina behoefte aan een faciliteit om ijs grootschalig op te slaan.”
In 1968 besloot Campina aan de overkant van de weg, buiten het eigen fabrieksterrein, een koelhuis te bouwen. De architect, Henk Reef, ontwierp samen met ingenieur Cor Schiebroek een robuust gebouw. Voor de gevel gebruikte hij prefab betonelementen over de volledige hoogte van het pand (22 meter). Van de Water: „Deze ‘dubbele T-liggers’, die normaal horizontaal worden toegepast in vloeren van bijvoorbeeld parkeergarages of bij bruggen, geven het gebouw een uniek uiterlijk. De gevel staat in constructieve zin los van de verdiepingsvloeren, zodat er geen warmteoverdracht is.” Overigens was de term ‘koelhuis’ misleidend, weet hij. „Het was een vrieshuis. Binnen was de temperatuur dertig graden onder nul. De werknemers mochten er maximaal twintig minuten in verblijven.”
Van slooppand naar gemeentelijke monument
Uiteindelijk heeft het Koelhuis maar tien jaar dienst gedaan. Van de Water: „Vervolgens stond het veertig jaar leeg. Niemand kon of wilde er iets mee; het gebouw laat zich onmogelijk transformeren tot een verzameling appartementen. Het ED suggereerde al de sloopkogel er op los te laten. Mijn partner Tom Bakkers, CEO van projectontwikkelaar Bakkers|Hommen en co-founder van Concrete Culture, las dat krantenartikel. In zijn tienerjaren was hij vaak langs het Koelhuis gefietst, op weg van zijn toenmalige woonplaats Mierlo naar het Stratumseind in Eindhoven en weer terug naar huis. Tom dacht: dat gaat niet gebeuren! En toen zijn we gaan nadenken en brainstormen.” Bakkers is inmiddels aangeschoven en vertelt: „Eindhoven had al niet veel oude gebouwen. Bovendien is de stad in de Tweede Wereldoorlog een paar keer gebombardeerd, met veel schade tot gevolg. Veel van wat na de oorlog nog overeind stond, is in de jaren erna gesloopt. De stad heeft haar rafelranden veel te snel weggepoetst. Het Koelhuis is een gebouw dat een verhaal vertelt over de industriële historie van de stad. Het is een kenmerkend gebouw dat je moet behouden. Daarom hebben we het Koelhuis voorgedragen tot gemeentelijk monument.”
Dit gebouw wordt de spil in dit gebied: het Koelhuis District’
Maar dan? Er zitten geen ramen in het Koelhuis; binnen ontbreekt het aan daglicht. Wat kun je ermee? Daar blijkt goed over te zijn nagedacht. Bakkers: „Dit gebouw wordt de spil in dit gebied: het Koelhuis District. Over een paar jaar verhuist de Design Academy Eindhoven van de Witte Dame in het centrum naar een nog te bouwen pand, hier vlakbij aan het Eindhovensch Kanaal. Het Koelhuis gaat dienen als grote tentoonstellingsruimte met werk- en maakplekken erbij. In dit gebouw ga je zogenaamde immersive experiences (kortweg IX) beleven: ervaringen waar je helemaal in ondergedompeld wordt. Je kunt daarbij denken aan een virtual reality-bril maar ook aan een ruimte met hologrammen of grootbeeld-projecties. Denk bijvoorbeeld aan The Sphere in Las Vegas, een entertainmentgebouw waar je als bezoeker volledig wordt omgeven door een LED-scherm met een 16K-resolutie en waar wind, geur en temperatuur de beleving van bijvoorbeeld een concert versterken.”
Versterking design ecosysteem
Er zit een duidelijke gedachte achter de beoogde programmering van het Koelhuis, zo blijkt uit de woorden van Marjolein Vlaming. „Als het gaat om IX loopt Nederland zo’n zeven jaar achter op landen als de VS, het VK, Canada en Japan. Best gek, want we hebben hier voldoende talent op het gebied van technologie en design. En we weten: dit is een game changer. Elk domein zal de impact van IX gaan voelen. Denk aan chirurgen die een moeilijke operatie eerst virtueel leren uitvoeren. Denk aan militairen die in een virtueel slagveld belanden en in een veilige setting leren vechten tegen drones. Het is een veelbelovende industrie. Door hier talent en faciliteiten bij elkaar te brengen kunnen we een inhaalslag maken.”
Het is van groot belang dat Eindhoven het designtalent voor de stad behoudt, want de economische bijdrage van de designsector aan de stad is gigantisch’
Nieuw cultureel district aan de oostkant van de stad
In het Koelhuis District krijgt creatief en technisch talent een permanente, betaalbare plek. Bakkers: „Het is van groot belang dat Eindhoven het designtalent voor de stad behoudt, want de economische bijdrage van de designsector aan de stad is gigantisch. Daarom realiseren we naast het Koelhuis in totaal 700 betaalbare appartementen. 200 daarvan zijn voor creatief en technisch talent zoals studenten van de Design Academy die er tijdens hun studie zouden moeten kunnen wonen, en voor studenten van SintLucas (opleidingen voor creatief-technisch talent) en de Technische Universiteit Eindhoven. In de plint komen ateliers en collectieve ruimtes die in eigen beheer blijven om het broedplaatskarakter van het gebied permanent te borgen. We bouwen relatief veel woningen op een klein oppervlakte. Het resultaat dat we daarmee maken, steken we voor een substantieel deel in het Koelhuis en de plinten. Die hoeven niet veel huur op te brengen. Daarmee is er minder economische druk en kunnen we meer op de inhoud sturen en daar de juiste dingen neerzetten. Tenslotte worden kwaliteit en beleving van wonen en verblijven niet enkel beoordeeld op het type woning, maar – minstens zo belangrijk – op de kwaliteit, leefbaarheid en sociale context van de omgeving op maaiveld waar je dagelijks door heen dwaalt.”
Aan en rond het Koelhuis is nu nog weinig nieuws te zien. Toch is er al veel gebeurd, weet Bakkers. „Zo is de grond gesaneerd en de grond bouwrijp gemaakt. Met de afronding van de laatste planologische zaken in zicht hopen we rond de bouwvak te kunnen starten met de verbouwing van het Koelhuis zelf. Dat duurt een jaar. De betaalbare woningen en makersplekken zullen over twee tot drie jaar klaar zijn.”
_____________________________
Wethouder Saskia Lammers:
‘Investeren in designsector loont’
De transformatie van het Koelhuis tot een podium voor IX past in het Eindhovense beleid om de design sector te versterken. Zo zal de Design Academy Eindhoven (DAE) over een paar jaar verhuizen naar een nieuw pand aan de Kanaaldijk-Zuid, vlak bij het Koelhuis. De DAE verhuist dus niet naar elders, zoals even dreigde te gebeuren. Wethouder Saskia Lammers (onder andere cultuur en design) is daar blij mee, want volgens haar is behoud van de Design Academy Eindhoven van cruciaal belang voor het designecosysteem in Eindhoven.
„Design is onmisbaar in onze stad. Het is onderdeel van ons DNA. Eindhoven heeft alle kaarten in handen om aan de basis te staan van veel innovaties en om de grote opgaven van onze stad aan te pakken, bijvoorbeeld op het gebied van klimaat en stedelijke groei.”
Levendig ecosysteem
Dat bij het Koelhuis betaalbare woonruimte voor onder andere designstudenten en werkruimtes voor creatieven worden gerealiseerd, juicht ze van harte toe. „Door studenten de mogelijkheid te bieden om te wonen nabij hun opleiding en culturele locaties zoals het Koelhuis, creëren we een aantrekkelijke, creatieve en duurzame omgeving voor jong talent. Dit zorgt voor een levendig cultureel ecosysteem. We hopen dat studenten na hun afstuderen in Eindhoven blijven en hier hun ondernemerschap en carrière verder ontwikkelen.”
_____________________________
