De rijke historie van taleninstituut Regina Coeli
Als je een vreemde taal wil leren, moet je naar ‘de Nonnen van Vught’. Het is een gevleugelde uitspraak die al vrij snel na de oprichting van het instituut in 1963 ontstond. Want – zo vroegen ambassadeurs overzees zich in die tijd af – hoe hebben de missionarissen hier zo goed de taal leren spreken? Toen dat eenmaal bekend was en ook ambassadeurs na een bezoek aan Vught gingen geloven dat ze een ware talenknobbel hadden, was de naam van de zusters al snel gevestigd.
Het taleninstituut dat officieel Regina Coeli heet, bestaat dit jaar zestig jaar en het is 120 jaar geleden dat de congregatie neerstreek in Vught. Maar de geschiedenis van de zusters reikt nog verder terug, tot de zestiende eeuw om precies te zijn.
In 1597 richtte Alix le Clerc samen met de geestelijke Pierre Fourier een onderwijscongregatie op in het huidige Franse Lotharingen. Alix was afkomstig uit de gegoede burgerij en wilde haar leven zin geven door onderwijs te geven aan meisjes in de regio, ongeacht religie, rijkdom of stand. De congregatie die zich volledig had gericht op onderwijs, bloeide drie eeuwen totdat de Franse overheid in 1903 besloot tot een strikte scheiding van religie en onderwijs.
De zusters uit Lotharingen ontvluchtten Frankrijk. Een deel van hen werd verwelkomd door de gemeente Vught waar ze al snel een klooster bouwden en een meisjesschool oprichtten naar hun model. Het meisjesinternaat Regina Coeli werd een succes en verwierf een zeker aanzien. Een sterk punt was dat – door het internationale karakter van de congregatie – er zusters met verschillende moedertalen in Vught aanwezig waren. Zij konden allemaal lesgeven in hun eigen taal.
Het talenonderwijs bij Regina Coeli werd nog verder versterkt doordat de zusters begin jaren zestig de beschikking kregen over een talenpracticum in het kader van een proef van de Nederlandse overheid. Omdat het zonde was dat het practicum iedere dag na drie uur niet gebruikt werd, gingen de zusters ook lesgeven aan mensen uit de buurt die een vreemde taal wilden leren. En zo ontstond een heel nieuwe tak: talenonderwijs aan volwassenen.
Het volwassenenonderwijs pakten de zusters hetzelfde aan als het onderwijs op de meisjesschool: veel persoonlijke aandacht, een strak schema en leren in een rustige omgeving. Iedereen was welkom, want – zo hadden de zusters besproken – het taleninstituut moest vooral een werelds instituut zijn. En zo zetten zij de gedachte van Alix le Clerc voort.
Onder de eerste cursisten waren mensen die klaargestoomd moesten worden voor een periode in het buitenland. Zoals missionarissen en ambassadeurs. Zij verbleven een aantal weken bij ‘de nonnen’ totdat ze de taal voldoende spraken om met de lokale bevolking te kunnen communiceren. Overdag volgden ze lessen van de zusters en de avonden brachten ze door in de villa op het kloosterterrein.
Onder de eerste cursisten waren mensen die klaargestoomd moesten worden voor een periode in het buitenland
Door het succes van de taallessen gingen de zusters al snel op zoek naar versterking. In de buurt woonden immers genoeg mensen die geboren en getogen waren in andere landen. Ook zij konden prima in hun eigen taal converseren met de cursisten. De eerste niet-religieuzen (leken) gingen lesgeven bij Regina Coeli. In de loop van de jaren vervingen ze steeds meer zusters. Nu wordt het taleninstituut volledig gerund door leken.
Het gedachtegoed van de zusters is nog steeds springlevend bij Regina Coeli. Doordat de zusters en leken jarenlang samenwerkten, zijn de normen en waarden van de zusters overgedragen en stevig verankerd in de organisatie. De toewijding die de zusters hadden, is door de cursisten van nu dan ook nog steeds merkbaar.
Dat zit ‘m in het unieke maatwerk, de persoonlijke aandacht tijdens de privélessen en de eersteklas verzorging tijdens de taaltraining. Regina Coeli is al lang niet meer gevestigd in een klooster, maar het ruime pand bevat nog steeds elementen die aan een klooster doen denken. Wat in ieder geval opvalt, is de rust die er heerst, enkel afgewisseld door het luiden van de bel die het strakke ritme van de lessen aangeeft.
De laatste zuster van de Nederlandse tak van de congregatie overleed in 2019. Zij bleef tot aan haar dood betrokken bij het taleninstituut en hield zich de laatste jaren van haar leven bezig met het schrijven van het boek ‘Het verhaal van de Nonnen van Vught’ waarin ze de geschiedenis van het taleninstituut optekende.
In 2023 maakte Ellen van Kempen op basis van het boek en gesprekken met talloze mensen in Frankrijk en Nederland een documentaire over de geschiedenis van ‘de Nonnen van Vught’. Daarin zet ze de schijnwerper op het gedachtegoed van de zusters en hoe dat nog steeds voortleeft in het taleninstituut.
Regina Coeli is er vast van overtuigd dat het spreken van een vreemde taal iets is van alle tijden
Is het met de opkomst van vertaalapps en nieuwe technologie gedaan met het leren van vreemde talen? Regina Coeli is er vast van overtuigd dat het spreken van een vreemde taal iets is van alle tijden. Als je echt contact wil hebben en effectief wil communiceren met collega’s, klanten of leveranciers, dan is het belangrijk om elkaars taal en cultuur te begrijpen.
Of zoals Nelson Mandela zei: “If you talk to a man in a language he understands, that goes to his head. If you talk to him in his language, that goes to his heart.”
