De hele wereld komt naar Nederland voor land- en tuinbouwinnovatie en om de kunst van het boeren af te kijken. Vlak daarin de Brabantse Brainport niet uit. De slimme metropoolregio heeft tenslotte niet alleen de meeste patenten per vierkante meter, maar herbergt ook de meest efficiënte voedselproductie per vierkante meter. Daarom gaat FRITS met boerenclub ZLTO de boer op om het GBBV in de praktijk te peilen bij de boer en de nerd.
Het GBBV (Gezond Brainports Boeren Verstand) van Marion en Kevin
Marion Kunstt-Verhoeven is het gezicht van De Hoeve Certificering en Innovatie in Valkenswaard, de agro-industriële dienstverlener die zich inzet voor een gezonde en duurzame varkenshouderij. Op de varkenshouderij die zij met haar familie runt, worden de nieuwste technieken in de praktijk getest. Onlangs is zij een samenwerkingsverband aangegaan met de Eindhovense startup Innoflex Technologies geleid door Kevin Lagarde om luchtvervuiling door ammoniak bij de bron tegen te gaan met slim geplaatste katalysators.
Tekst: Bart Assies, Hanneke van den Nieuwenhof | Foto’s: Charlotte Verhagen/DCI Media
In 1997 begint ons verhaal, vertelt Marion in het kantoor van De Hoeve Certificering. „Na de varkenspest kwam er veel regelgeving bij. Mijn ouders wilden de boerderij verder door ontwikkelen van een zeugenhouderij naar een gesloten bedrijf. Maar zij wilden niet zomaar een stal bouwen die aan de wetgeving voldeed. Toen besloot mijn vader zelf een stalsysteem te ontwikkelen dat aan alle eisen op het gebied van milieu, dierenwelzijn en diergezondheid zou voldoen, en dat stalemissies, zoals stikstof en geur, bij de bron aanpakt. Daarvoor is een proefstalstatus aangevraagd en is de stal gebouwd, gemeten en officieel goedgekeurd. De stal bleek in de praktijk ook voor goede resultaten te zorgen. Toen ontstond het idee om een keten te beginnen. Het begon klein, met slechts veertien bedrijven in de omgeving. Nu telt de keten circa tweehonderdvijftig deelnemende varkenshouders door heel Nederland.”
De boerderij van familie Verhoeven groeide uit tot demonstratieboerderij waar met nieuwe technieken geëxperimenteerd kan worden. Het is een echt familiebedrijf. Marion is verantwoordelijk voor de organisatorische kant van de keten, terwijl haar zus Suzanne zich ontfermt over de varkenshouderij.
Certificering varkensketen
Onder leiding van Marion is de KDV verder geprofessionaliseerd. De Hoeve Certificering en Innovatie werd in het leven geroepen, een agro-industriële dienstverlener die toeziet op de kwaliteit van de aangesloten varkenshouderijen en andere ketenpartners, zoals Varkensslachterij Westfort, waar alle aangesloten boeren hun varkens laten slachten. „We werken sinds 2004 samen met Westfort in IJsselstein, een van de modernste vleesbedrijven ter wereld. Ook Westfort besteedt veel aandacht aan dierenwelzijn. Het concern neemt de logistiek en verkoop voor zijn rekening, zodat wij ons kunnen concentreren op onze corebusiness: de certificering en innovatie van de varkenshouderij.”
Alle KDV-partners werken volgens strenge eisen op gebied van dierenwelzijn, diergezondheid en milieu – strenger dan de wet vereist, benadrukt Marion. „De Hoeve Certificering controleert jaarlijks of de aangesloten bedrijven aan die eisen voldoen. De gehele keten wordt gecertificeerd door een Onafhankelijke Certificerende Instelling. Daarnaast putten we uit onze ervaring binnen de varkenshouderij om ketenpartners te ondersteunen bij de implementatie van de criteria.”
Stalinnovaties
„In 2014 bouwden we bij onze boerderij de Stal van de Toekomst”, aldus Marion. „Er was in die tijd veel aandacht voor de reductie van antibioticagebruik. In 2010 zijn we een project gestart om het antibioticagebruik in de keten terug te dringen. We hebben in dat project geleerd dat een brongerichte aanpak van mest effect had op de diergezondheid en daarmee op het antibioticagebruik. Maar er zijn natuurlijk meer zaken die van invloed zijn op de gezondheid van de varkens, zoals schoon drinkwater, het juiste voer en goede hygiëne. De aanpak bleek succesvol en al snel werd het antibioticagebruik op de boerderijen in dit project met negentig procent verminderd. Al deze kennis hebben we samengebracht in de Stal van de Toekomst.”
In deze stal gaat alle mest dagelijks de stal uit, waardoor er fors minder ammoniak ontstaat. Dit zorgt voor een gezonde leefomgeving voor de varkens. Om de ammoniakuitstoot nog verder te reduceren, werkt De Hoeve intensief samen met de Eindhovense startup Innoflex geleid door onderzoeker Kevin Lagarde, die inmiddels ook bij het interview is aangeschoven. Ik ontwikkelde een luchtbehandelingssysteem dat schadelijke gassen afbreekt tot onschadelijke verbindingen”, vertelt hij. „Ons systeem kan worden toegepast in bijvoorbeeld boerenstallen en productiehallen, of in schoorstenen van bedrijven. Zo kan het de schadelijke effecten, veroorzaakt door ammoniak, methaan en stikstofoxides in de agrarische sector en in de industrie sterk verminderen.”
Een paar jaar geleden volgde Kevin het HighTechXL acceleratorprogramma, waar bedrijven als Philips, ASML en ruimtevaartorganisatie ESA bij betrokken zijn en dat zich ten doel stelt sociaal-technische problemen aan te pakken. Met die hulp ontwikkelde hij een eigen systeem dat lucht zuivert met behulp van een katalysator en licht, een zogeheten fotokatalytisch systeem. Om hiermee de markt op te gaan richtte hij in december 2020 InnoFlex Technologies op met een eigen kantoor op de High Tech Campus in Eindhoven. Via-via kwam hij in contact met De Hoeve, waar men op zoek was naar aanvullende methoden om, naast de reeds geïmplementeerde dagontmesting, de ammoniakuitstoot van varkenshouderijen terug te dringen. Als snel besloten ze de handen ineen te slaan: De Hoeve is immers een uitgelezen locatie om Kevins vinding in de praktijk te toetsen!
Schone lucht
„De luchtwassingtechniek die veel wordt toegepast op boerderijen, zuigt de lucht op één punt aan het eind van de stal aan en wast deze schoon alvorens ze naar buiten gaat. De dieren zelf hebben niet zoveel profijt van deze techniek en als er brand uitbreekt, kan het centrale luchtkanaal die juist versterken. Bij de grote stalbranden van de afgelopen jaren speelde het luchtwassingsysteem vaak een rol”, aldus Kevin.
„Ons systeem passen we in de stallen zelf toe, zodat ook de dieren in schone lucht staan. Hiervoor is het wel wenselijk dat de stal in meerdere compartimenten is opgedeeld – wat natuurlijk ook weer de brandveiligheid ten goede komt. Met mijn systeem wordt de ammoniakvervuiling bij de bron aangepakt.” Hij legt uit hoe het werkt. Het luchtbehandelingssysteem heeft de vorm van een buis, waarin folies met speciaal ontwikkelde coating en Uv-lampen zitten. Als katalysator wordt een anatase structuur van Titaniumdioxide gebruikt met een doping om de effectiviteit te versterken. Anataas zet onder invloed van Uv-licht schadelijke gassen om in minder schadelijke stoffen. Gassen als ammoniak (NH3), stikstofdioxide (NO2), zwaveldioxide (SO2) of methaan (CH4) worden door de buis geblazen en afgebroken tot vrij onschadelijke verbindingen zoals water, CO2 of stikstof (N2). Wij werken niet met chemicaliën. Dit is een groot verschil met de luchtwassers waar salpeterzuur of zoutzuur worden toegevoegd voor het proces. Bij de conventionele luchtwassers vervuild afvalwater (spuiwater) een probleem.
Uitrollen
Het gaat nu nog om een proefopstelling, maar dat de techniek goed werkt, is al bewezen, en de resultaten van de proefopstelling in de stal van De Hoeve zijn positief. Marion: „We willen hier zeker mee verder. Het is een luchtzuiveringssysteem met veel potentie, dat een mooie aanvulling kan zijn op de solide basis van dagontmesting.” Kevin knikt instemmend. Hij wil zijn onderzoek zo snel mogelijk opschalen zodat het fotokatalytische luchtzuiveringssysteem een brede toepassing kan krijgen. „Ook voor industriële toepassingen zijn we veel verder dan een laboratoriummodel. Wij zijn al bezig om een groter prototype voor de industrie in de markt te zetten!”
