Ex-generalist Karima Bajawrhi-Faiz knokt voor erkenning tegen WIJeindhoven
WIJeindhoven is ziek. De organisatie doet zijn best op de been te blijven maar wie de signalen oppikt, kan de diagnose gemakkelijk stellen. Er is een hoog ziekteverzuim, een groot verloop onder generalisten, sprake van een angstcultuur, sociale controle via een systeem van verdeel en heers. Daar komt weinig tot niets over naar buiten omdat vertrekkend medewerkers worden afgekocht met ‘zwijggeld’. Ex-werkneemster Karima Bajawrhi-Faiz vecht als een van de weinigen tegen het bolwerk dat in opdracht van de gemeente Eindhoven 25.000 huishoudens helpt.
Tekst: Hans Matheeuwsen | Foto’s: René Manders/DCI Media
Een schande, noemt advocaat Tom Meevis Wijeindhoven in een brief aan zijn collega die namens de uitvoeringsorganisatie ‘onderhandelt’ over de schikking met Karima Bajawrhi-Faiz. Die schikking is het resultaat van een uitspraak van het College van de Rechten van de Mens in november vorig jaar. Dit oordeelde dat de Stichting WIJeindhoven zich jegens Karima schuldig heeft gemaakt aan ‘verboden onderscheid op grond van haar geslacht door haar contract niet te verlengen’ en ‘verboden onderscheid door haar discriminatieklacht onzorgvuldig te behandelen’.
Verboden onderscheid door haar discriminatieklacht onzorgvuldig te behandelen
Al bijna een jaar is het contact tussen Karima en WIJeindhoven advocatenwerk. Omdat de organisatie weinig sjoege geeft, ligt er inmiddels een dagvaarding op de mat van de stichting in het kader van een civiele procedure. Karima wil genoegdoening, vergoeding van geleden materiële en immateriële schade én erkenning van de uitspraak van het College. Ze werkt weliswaar niet meer voor WIJeindhoven maar ze voelt zich nog steeds niet serieus genomen waardoor ze haar gevecht tegen de organisatie voortzet. Haar strijd werpt een scherp licht op de onthutsende manier waarop het managementteam onder leiding van directeur Lex van Eijndhoven met personeel omgaat, het gebrek aan leiding en sturing én de onderlinge verhoudingen.
Wat is er gebeurd?
In 2023 wenste een teamleider van generalist Karima haar jaarcontract niet om te zetten in een vaste baan, ondanks ‘de intentie’ van haar in 2022 om dat te doen. Integendeel, ze werd in mei vorig jaar ontslagen omdat ze in 2022 en 2023 onvoldoende ‘zichtbaar’ was geweest. Terwijl vaststond, en dat is ook door het College vastgesteld, dat Karima al vier jaar uitstekend functioneerde, sterker nog, als een soort vliegende keep werd ingezet vanwege een hoog ziekteverzuim, tot wel twintig procent en meer, en een flink verloop binnen wijkteams. De voorganger van haar teamleider vond dan ook dat ze in aanmerking kwam voor een vast contract. Ze kreeg zelfs toestemming om een opleiding tot Jeugd- en Gezinsprofessional te volgen.
In 2022 raakte Karima zwanger. In oktober van dat jaar meldde ze zich ziek omdat ze in het ziekenhuis moest worden opgenomen vanwege de dreiging van een vroeggeboorte. Daarna ging ze met zwangerschapsverlof. Na de geboorte van haar dochter begin 2023 nam ze het wettelijk toegestane aantal van negen weken ouderschapsverlof op. Tussentijds ontving ze van haar teamleider de uitnodiging voor een gesprek na haar terugkeer op het werk. In het gesprek, op 2 mei 2023, kreeg Karima tot haar stomme verbazing te horen dat ze niet (meer) in aanmerking kwam voor contractverlenging omdat de teamleider haar niet had kunnen beoordelen. Ze was te lang afwezig en daardoor onvoldoende zichtbaar geweest. Ze moest zich bovendien direct melden bij de bedrijfsarts. Hij verklaarde haar arbeidsongeschikt op dat moment.
Binnen WIJeindhoven leefde desondanks het gevoel dat Karima de boel belazerde. Karima was het niet eens met het besluit van de teamleider en wilde hierover een ‘onafhankelijke’ partij binnen WIJeindhoven spreken. Dat kon niet. Ze kon wel een ‘exit-gesprek’ krijgen: met de betreffende teamleider én de HR-functionaris die ook bij het gesprek op 2 mei had gezeten. Karima voelde zich niet veilig en schreef op 5 mei 2023 een uitvoerige klacht over de gang van zaken en een verzoek tot heroverweging van het ontslag naar directeur Lex van Eijndhoven. Toen bleek dat WIJeindhoven geen klachtenprocedure kende. De directeur verwees Karima door naar de vertrouwenspersoon binnen de organisatie die aangaf wel het gesprek te willen aangaan maar niet aan ‘waarheidsvinding’ te doen. Karima voelde zich ernstig aangetast in haar integriteit en rechtsgevoel en zag geen andere weg meer dan juridisch haar gelijk te halen, tot en met het College voor de Rechten van de Mens aan toe.
Dat oordeelde snoeihard over WIJeindhoven en concludeerde dat de organisatie tekort is geschoten. In de afhandeling van de klacht en het onderzoek ernaar, maar ook in het vastleggen van haar functioneren. Daarover stond niets op papier, er was geen functioneringsgesprek geweest. Gelukkig beschikte Karima wel over mailwisselingen met haar teamleiders en stagebegeleiders over haar functioneren. Ze kon aantonen dat ze nauwkeurig verslag deed van haar ‘caseloads’. Er was ook geen verplichting tot zichtbaarheid, constateerde het College: ‘Kernwoorden in de functiebeschrijving zoals professionele autonomie, je eigen agenda bepalen en werken vanuit vertrouwen vallen hiermee ook niet te rijmen’. Het College vond dan ook dat WIJeindhoven er niet in was geslaagd ‘om te bewijzen dat de (afwezigheid in verband met de) zwangerschap niet de reden was om de arbeidsovereenkomst niet te verlengen’.
Indruk
Om te voorkomen dat Karima zou gaan procederen tegen WIJeindhoven, en dus de vuile was zou buitenhangen, bood de organisatie haar in mei 2023 alnsof een vaste aanstelling of een billijke vergoeding aan. Karima zou onmogelijk nog kunnen werken voor WIJeindhoven, reageerde haar advocaat. Hij verweet Wijeindhoven een gebrek aan ‘inlevingsvermogen’. Dat blijkt volgens hem vooral uit de reactie van directeur Lex van Eijndhoven op de College-uitspraak. Hij stelde onomwonden dat de inhoud van de uitspraak Wijeindhoven teleurstelde. Om te vervolgen met de uiterst merkwaardige zin: ‘Wij betreuren dat we de indruk hebben gewekt dat we jouw contract niet verlengd hebben omdat je minder aanwezig was in verband met je zwangerschapsklachten’. Karima en haar advocaat Tom Meevis geloofden hun ogen niet. Maar het paste in het beeld van een weinig empathische organisatie die notabene werkzaam is in het ‘sociale domein’.
Vanwege alle stress, onder andere door een hypotheek die door het ontslag op de tocht was komen te staan, verloor Karima in de zomer van 2023 haar tweede, nog ongeboren kindje. Haar (ex-) collega’s moesten via via horen van de gang van zaken, zij werden niet actief geïnformeerd. Condoleances of excuses heeft ze nooit ontvangen van de directie noch van de HR-afdeling. De interne communicatie over de uitspraak en de publiciteit erover werd stelselmatig door de directie gecensureerd. Onwelgevallige passages werden bewust weggelaten.
De interne communicatie over de uitspraak en de publiciteit erover werd stelselmatig door de directie gecensureerd
Insinuatie
Tot op de dag van vandaag geldt Karima als een manipulator die uit wraak over het ontslag en louter financiële motieven, oftewel een schadevergoeding, procedeert tegen WIJeindhoven. De organisatie is het slachtoffer van Karima, en niet omgekeerd. Uitspraak of geen uitspraak door het College voor de Rechten van de Mens. En de directie komt er vooralsnog mee weg. Medewerkers durven zich niet uit te spreken, uit angst dat hun woorden het managementteam bereiken en negatieve gevolgen hebben. Het MT ontkent dat er sprake was van discriminatie. Contact met Karima wordt niet gewaardeerd. De directeur zelf probeerde wel persoonlijk in contact te komen maar gelet op bovenstaande had Karima daar vanzelfsprekend weinig fiducie in, zij verwees onmiddellijk door naar haar advocaat Tom Meevis.
Hij heeft geen goed woord over voor de directie. Volgens hem veinst WIJeindhoven dat ze het College-oordeel niet begrijpt. Hij noemt de reactie op de uitspraak misplaatst. ‘Het gaat hier om een denigrerende opmerking die ingekleed wordt met de insinuatie dat WIJeindhoven niets verkeerds zou hebben gedaan. WIJeindhoven stelt botweg dat het oordeel van het College niet juist is. Het gaat hier om een zeer ernstig feit’. Hij noemt de opstelling enorm kwalijk, spreekt van een laakbare houding. ‘Tenslotte is duidelijk geworden dat deze op het sociaal domein actieve werkgever nog niet eens een onafhankelijke klachtafhandeling kon aanbieden en wars was van waarheidsvinding. De werkgever komt alleen op voor het eigen belang’.
Tokkie
Tot zover het verhaal van ex-generalist Karima Bajawrhi-Faiz. Zij heeft vier jaar met veel plezier voor WIJeindhoven gewerkt. Ze heeft zich over het algemeen zeer gewaardeerd gevoeld, tot aan de laatste teamleider. Hoewel ze beseft dat niet alle generalisten dezelfde ervaringen hebben, is ze kritisch over de organisatie. Karima kan niet (meer) letterlijk worden geciteerd omdat de zaak onder de rechter is. Haar advocaat stelt dat de belangen van zijn cliënt niet worden gediend met stevige uitspraken gezien de lopende civiele zaak. Is Karima een roepende in de woestijn, een eenling die spreekt en handelt uit wraakzuchtige motieven? Nee.
Er zijn meer (ex-)werknemers van de stichting die zich zorgen maken over het effect dat de ‘giftige cultuur’ heeft op het functioneren van WIJeindhoven en dus de cliënten. Uit angst voor repercussies willen bronnen zich niet met naam en toenaam uitspreken. Een greep uit de kritiek: teams functioneren via een systeem van verdeel en heers waarbij veel geroddeld wordt over elkaar en informatie wordt doorgespeeld naar het managementteam, én omgekeerd, teamleiders roddelen met medewerkers over hun collega’s. Deze vorm van sociale controle zorgt ervoor dat mensen op (machts) posities kunnen blijven zitten terwijl ze daarvoor niet de kennis en ervaring hebben.
Teams functioneren via een systeem van verdeel en heers waarbij veel geroddeld wordt over elkaar en informatie wordt doorgespeeld naar het MT
Een kritische houding of bovenmatige inzet met veel caseloads wordt onderling niet gepruimd, uit angst dat anderen met minder resultaat negatief opvallen. Er wordt volop in de baas zijn tijd koffie gedronken of geshopt. Kritische medewerkers, niet zelden hoger opgeleiden, worden buitengewerkt, waarna zij ‘zwijggeld’ in de vorm van een schikking of een vaststellingsovereenkomst krijgen om te voorkomen dat er uit de school wordt geklapt. Er is een chronisch gebrek aan vertrouwen in de eigen medewerkers, wat blijkt uit de dreigende toon waarop zij worden aangesproken wanneer ze zich ziek melden. Er wordt meteen geschermd met maatregelen in de vorm van het inhouden van salaris tot aan ‘wettelijke sancties’.
Er is een chronisch gebrek aan vertrouwen in de eigen medewerkers, wat blijkt uit de dreigende toon waarop zij worden aangesproken wanneer ze zich ziek melden
Ivoren toren
Al vanaf het ontstaan is WIJeindhoven een speelbal in handen van de politiek en als zodanig volledig afhankelijk van de grillen van zijn grootste opdrachtgever. Missie en visie van WIJeindhoven schuren met de budgetten van de gemeente. Mede daardoor ontbreekt het aan transparantie in de organisatie met als gevolg onvrede. Het MT neemt geen stelling waardoor medewerkers onderling bakkeleien over de te volgen koers. Dit heet ‘zelfsturende teams’. Het beleid is vastgelegd in een werkdocument (‘Handelingsrepertoire’) dat echter een significant deel van de medewerkers naast zich neer legt, anderen kennen gewoonweg de inhoud niet.
Hierdoor ontstaat discussie in de teams over de aanpak én met teamleiders. Door het gebrek aan regie nemen medewerkers elkaar de maat. Erger nog is dat de gemeente ‘opdrachten’ geeft om inwoners te controleren. Dit ondergraaft niet alleen de vertrouwensband die generalisten proberen op te bouwen met inwoners maar maakt van hen onbetrouwbare en ongeloofwaardige ‘sociaal rechercheurs’. Instanties nemen hun verantwoordelijkheid niet maar gebruiken generalisten als communicator. Die zich op hun beurt weer afvragen waar WIJeindhoven nou precies voor staat.
Zijn ze er voor de inwoners of voor partijen binnen het sociale domein met hun eigen belang? En natuurlijk draait het allemaal om geld. Door alle onduidelijkheid lukt het teams niet hun eigen identiteit te creëren, laat staan dat je als team kwaliteiten ontwikkelt. Het MT neemt weinig verantwoordelijkheid op inhoud en laat medewerkers het onderling uitzoeken. De ene teamleider ziet zijn mensen graag in de wijk, de ander vooral achter het bureau. Met als gevolg discussie, strijd, wantrouwen. Het wordt tijd dat de leidinggevenden hun ivoren torens – lees: het hoofdkantoor de Grijze Generaal in Woensel – verlaten, hun medewerkers fatsoenlijk gaan faciliteren en zich echt gaan bekommeren om het welzijn van 25.000 hulpbehoevende huishoudens in Eindhoven. En zoals altijd: de goeden niet te na gesproken natuurlijk.
Wederhoor en verantwoording
Vanzelfsprekend is WIJeindhoven om een reactie gevraagd op de uitspraak van het College voor de Rechten van de Mens inzake de aanklacht van ex-werkneemster Karima Bajawrhi-Faiz. Die kwam er bij monde van de communicatiemanager. De concrete vraag was wat de stichting heeft gedaan met de uitspraak. Het antwoord was tweeledig: ‘We hebben contact gezocht met onze oud-collega en het gesprek uiteindelijk op haar verzoek via de advocaten voortgezet. Daarnaast gonderzochten we welke verbeterstappen we kunnen zetten. Inmiddels zijn we aan de slag met die volgende stappen: Aanscherpen klachtenregeling op de onderdelen van Klokkenluiders, ongewenst gedrag en schending van gedragscodes. Meer bekendheid genereren bij medewerkers voor de regelingen binnen WIJeindhoven. Vernieuwde aandacht vragen bij leidinggevenden voor het protocol ‘Verlengen arbeidsovereenkomsten’’. Op alle andere kritiek is in tweede instantie om een reactie gevraagd. Die bestaat uit één zin: ‘Het beeld dat je schetst herkennen we absoluut niet als een breed gedragen beeld in onze organisatie’. Voor dit verhaal is een beroep gedaan op het juridisch dossier en alle beschikbare schriftelijke verklaringen en mailwisselingen. De namen zijn bekend tegen de voorwaarde van bronbescherming.
WIJeindhoven in een notendop
WIJeindhoven is ontstaan uit het programma ‘WIJeindhoven’ van de gemeente Eindhoven. In 2012 werd gestart in lijn met het landelijk beleid met een integrale aanpak binnen het sociaal domein met als uitgangspunt ‘één gezin, één plan’. In 2015 is de Stichting WIJeindhoven als uitvoeringsorganisatie van de nieuwe werkwijze opgericht. WIJeindhoven helpt Eindhovenaren die (tijdelijk) ondersteuning nodig hebben om weer grip te krijgen en te houden op hun leven. Hierin benaderen, zien en horen wij de mens als geheel, aldus de stichting. De ondersteuning vindt plaats vanuit individueel maatwerk en is gericht op duurzame zelfredzaamheid. Een andere belangrijke taak is het versterken van netwerken in de buurt: ‘Buurt in Bloei’. WIjeindhoven werkt samen met andere organisaties in de stad. WIJeindhoven is een stichting met aan het hoofd een bestuurder. 350 generalisten ondersteunen ongeveer 25.000 eindhovenaren. Zo’n 35 verbinders versterken netwerken in de stad door nieuwe verbindingen te leggen en waar nodig mee te denken met bestaande verbindingen. De generalisten en verbinders werken samen in acht wijkteams verdeeld over de hele stad. Ze worden gesteund door een kleine staf. In het sociale domein gaat circa 400 miljoen euro om. Dat is bijna de helft van de totale begroting van de gemeente Eindhoven.