De onderstroom de staat van sociaal Nederland
Afl. 13: Judith van de Belt, directeur van de Vrijwillige Hulpdienst Eindhoven
Tekst: Hans Matheeuwsen | Foto: Erik de Brouwer
„In Eindhoven leven negenduizend gezinnen met problematische schulden en zestig procent van de volwassenen staat regelmatig rood. De Vrijwillige Hulpdienst Eindhoven helpt inwoners onder andere uit de geldzorgen te komen. De VHE kent twee activiteiten: Maatje040 en de Werkplaats Financiën. Zij hebben gemeenschappelijk dat het meeste uitvoerende werk door vrijwilligers wordt gedaan, de meesten via Maatje040. Zij hebben het langdurige contact met de inwoners.
Er lopen acht verschillende Maatjesprojecten bij Maatje040 waarin inwoners aan elkaar worden gekoppeld. De ene inwoner heeft een hulpvraag en de andere helpt met het vinden van een oplossing. Zij worden Maatjes. De Maatjes worden ondersteund door coördinatoren.
Inwoners van Eindhoven met geldproblemen kunnen ook binnenlopen bij één van de acht vestigingen van de Werkplaats Financiën. Hiervoor zijn ook twee beroepskrachten als coördinator actief. Er zijn spreekuren. Vrijwilligers staan de mensen te woord en helpen waar zij kunnen.
In het geval van Maatje040 kan dat enkele uren per week tot een dagdeel per week gedurende een jaar zijn. Doel van de Maatjesprojecten is om mensen snel te kunnen helpen in een stressvrije omgeving. Wij kunnen de problemen niet altijd oplossen. In dat geval verwijzen wij door naar professionele schuldhulpverleners. Er gaat niemand de deur uit zonder een nieuwe afspraak of hulp. Het merendeel van de mensen dat gebruik maakt van onze diensten zijn mensen met een kleine beurs.
Er zijn ruim 700 vrijwilligers verbonden aan de Vrijwillige Hulpdienst. Met veertien mensen in dienst zijn we een relatief kleine organisatie. De VHE is een organisatie die is gericht op samenlevingsthema’s, zoals eenzaamheid, armoede en schulden, en het ontbreken aan basisvaardigheden zoals lezen, schrijven en rekenen. Als je taalvaardigheid niet groot is, begrijp je het vaak niet en omdat je daardoor dingen mist, kun je in de problemen komen.
Sommige mensen zijn echt helemaal alleen en hebben niemand in de buurt die iets kan betekenen. Er zijn veel mensen die onder het bestaansminimum leven, en moeite hebben om de eindjes aan elkaar te knopen. Zodra dat niet meer lukt, komen ze in de problemen. We helpen hen ook met hun administratie en het leeghalen van dozen bewaarde post. Wij houden de administratie bij en zorgen dat ze uit de schulden blijven.
We helpen hen ook met hun administratie en het leeghalen van dozen bewaarde post
Andere mensen kunnen niet begrijpend lezen. Veel meer dan je zou denken. Zelfs wij moeten brieven van bijvoorbeeld de Belastingdienst soms drie keer lezen voordat we begrijpen wat er staat. Veel oudere mensen zijn bovendien digitaal niet vaardig. De overheidspost komt digitaal en dat is voor hen drie bruggen te ver waardoor zij informatie missen. Ze krijgen een boete of hebben een betalingsachterstand omdat ze de app van de overheid niet openen. Er zijn mensen die niet kunnen rekenen. Juist mensen met een klein budget, waarvan zij moeten rondkomen, blijken vaak niet in staat om te rekenen.
De VHE werkt in de stad nauw samen met andere, professionele organisaties zoals Ergon en WIJeindhoven. Bij Ergon houden wij ook spreekuur. WIJeindhoven is de grootste doorverwijzer. Door de overheid is in samenwerking met het bedrijfsleven én voetbalclub PSV een campagne gestart die wijst op het risico van schulden. ‘Sta jij deze maand ook in het rood?’, is de vraag die prominente Eindhovenaren, onder wie de burgemeester en bekende voetballers, aan de doelgroep stellen. Maatje040 is onderdeel van de campagne. Het is hard nodig. Ondanks alle inspanningen nemen de maatschappelijke problemen en de kloof tussen ‘rijk en arm’ alleen maar toe.
Ik maak me zorgen over de toename van de problematiek en de aantallen mensen die een beroep doen op Maatje040 of de Werkplaats Financiën. Het probleem is inmiddels groot, heel groot. De armoede neemt toe. Door de energiecrisis is het probleem alleen maar groter geworden. Vorig jaar zijn er duizend cliënten bijgekomen, het was toen wel corona, dus dat is een kleine disclaimer. We zien een nieuwe groep mensen binnenkomen. Mensen die wat ouder zijn, die het nog net konden redden met hun AOW en hun ieniemienie pensioentje zakken nu door de bodem.
We zien een nieuwe groep mensen binnenkomen. Mensen die wat ouder zijn, die het nog net konden redden met hun AOW en hun ieniemienie pensioentje zakken nu door de bodem
Het gaat in toenemende gevallen om de onderkant van de middenklasse. Gezinnen met twee werkende ouders en kinderen die niet kunnen rondkomen omdat zelfs hun gezamenlijke inkomen niet groot genoeg is om alle kosten van levensonderhoud te dekken. We zien dat mensen heel lang proberen om de geldproblemen zelf op te lossen. Eigenlijk te lang. Maar als er onvoldoende geld is, worden de problemen onoplosbaar.
Het heeft ook gevolgen op het werk. Mensen met schulden of financiële problemen zijn ook niet fit op hun werk en daar heeft een bedrijf ook last van. Mensen die een loonbeslag krijgen, worden geconfronteerd met minder inkomen. Dat behoeft aandacht. Zorgen dat het niet erger wordt. Daar is de werknemer bij gebaat, maar ook het bedrijf. En de werknemer voelt zich serieus genomen, en gehoord. Het wordt rustiger op de werkvloer. Er is minder stress. Daar heeft iedereen profijt van.
Het is niet zo dat mensen die schuld hebben altijd zelf oorzaak zijn. Sommigen hebben ook gewoon pech op pech. Je kunt je niet voorstellen hoeveel pech mensen kunnen hebben. En als je eenmaal een schuld hebt, dan gaat het heel hard over het algemeen. Deurwaarders en bedrijven handelen in schulden, die kopen schulden van elkaar over, het is gewoon big business en daar is niet tegenop te werken. Een schuld groeit. Je hoeft niet eens méér schulden te krijgen maar de schulden die je hebt, groeien. Soms zo hard dat alleen nog maar een maatregel als schuldsanering kan helpen.
In Eindhoven is onlangs Brainport voor elkaar opgericht, de sociale tegenhanger van Brainport, de samenwerking tussen overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven. In Brainport voor elkaar werken organisaties samen die armoede in de stad bestrijden. De kloof tussen rijk en arm is ook maatschappelijk voelbaar. Mensen zien en spreken elkaar niet meer. Het worden echt twee werelden. Het helpt niet mee dat een steeds groter deel van de inwoners Engels spreekt. Steeds meer mensen voelen zich niet meer thuis in hun eigen stad.
Het is een ingewikkeld probleem. Ik ben blij met een initiatief als Brainport voor elkaar want naast economische groei moeten we ook een sociale agenda hebben. Anders wordt het onrustig. De laatste tijd zijn mensen die bij ons binnenkomen bozer. We zijn echt aan het nadenken over hun benadering, misschien moeten we onze mensen beter trainen, de receptionisten trainen, kijken hoe we de veiligheid van iedereen kunnen garanderen. We willen mensen niet wegjagen. We moeten met de emotie van mensen kunnen omgaan in plaats van zeggen dat ze niet meer binnen mogen komen.
Ik heb wel een idee waar de boosheid vandaan komt. Mensen worden voor hun gevoel, maar het gebeurt ook wel in de praktijk, van het kastje naar de muur gestuurd. Ze voelen zich niet gehoord, en niet serieus genomen. Mensen hebben last van de bureaucratie. Die wil niemand, ook de gemeente niet. Maar alleen de wil om zaken te veranderen is niet genoeg. Ik zeg altijd: ‘Er gaan nooit regels af, er komen alleen maar nieuwe regels bij’. Om ons te vertellen dat de oude regels niet meer gelden. Maar alle regels blijven bestaan. Dat is best lastig.
Mensen raken daardoor in paniek en worden daar boos van. Voelen zich tussen wal en schip vallen. Dat begrijpen we, en dat heeft onze aandacht. Ik weet ook niet wat er moet gebeuren om dat te veranderen. Ja, de aanvraag voor bijvoorbeeld een uitkering minder moeilijk maken. Je ziet mensen echt tussen de wal en het schip vallen. Je wil een uitkering aanvragen maar je moet bewijs hebben voor de noodzaak en dan nog is het de vraag of je in aanmerking komt. Maar als je niets kunt bewijzen, kom je zeker niet in aanmerking. In dit soort situaties komen mensen terecht, en dan voelen ze zich vermorzeld.
Mensen met financiële problemen moeten vooral een nieuwe kans krijgen. De overheid denkt erover om saneringstrajecten in te korten. Mensen moeten niet meer zo lang geregistreerd staan bij het Bureau voor Kredietregistratie, zodat ze weer verder kunnen met hun leven. Vijf jaar nadat je uit de schuldsanering bent, blijf je geregistreerd staan bij de BKR. Je kunt beter een misdaad plegen. Dan word je minder gestraft.
Vijf jaar nadat je uit de schuldsanering bent, blijf je geregistreerd staan bij de BKR. Je kunt beter een misdaad plegen. Dan word je minder gestraft
Maatje040 of de Werkplaats Financiën zou helemaal niet nodig moeten zijn. Onze boodschap is: ben er snel bij! Trek aan de bel bij de eerste rekening die je niet kunt betalen. Het is fijn als wij mensen daadwerkelijk kunnen helpen. Dat mensen een baan en weer perspectief krijgen. Ons werk is gewoon het leukste dat er is. Ik vind, eerlijk gezegd, dat we met een relatief kleine organisatie veel bereiken. We zijn er voor iedereen en we proberen echt werk te maken van de oplossingen. Het is heel cool wat we doen.”
Samen zoeken naar en vinden van wat wél kan, is de missie van Judith van de Belt. Haar management-stijl is een werkzame mix tussen zakelijkheid en menselijkheid. Ze is gepokt en gemazeld in het sociale domein en gaf les aan de Academie Mens en Maatschappij in Breda. De Vrijwillige Hulpdienst Eindhoven is gevestigd op de Piuslaan 74A in Eindhoven, en altijd op zoek naar vrijwilligers – vooral voor de Maatjesprojecten van Maatje040 – die graag een handje helpen, iemand voor langere tijd willen begeleiden of samen met iemand leuke dingen wil ondernemen. Belangstellenden kunnen contact opnemen via 040-2447669. Mailen kan ook, naar info@maatje040.nl.